Avondlicht
Voor het eerst na jaren heb ik een ‘gemakkelijke’ Kerst. En in zekere zin heb ik die er al op zitten! Omdat ik dit jaar de jaarwisselingskerkdiensten op me heb genomen in Heerhugowaard (resp. ’t Kruis en De Noord), hoef ik daar niet voor te gaan met kerstmis. En in Hoorn beperk ik me tot Avondlicht. Daar was de kerstdienst al afgelopen maandag. Ik dacht: Wat vroeg! Zal de stemming er al in zitten? Maar daar vergiste ik me in: de zaal was prachtig versierd, het koor goed voorbereid en zeer welluidend, alles goed georganiseerd en iedereen al ’top’ kerstgekleed. Ik ben dus al helemaal in de stemming, maar met de kerstdagen zelf ben ik vrij. Ik ben nieuwsgierig hoe ik dat zal ervaren.
Kerstgewoonte
Vorige keer vertelde ik u over de in onze tuin omgewaaide boom die aardig wat open haard-hout opbracht. Dat deed me op het spoor komen van een oude kerstgewoonte die beschreven wordt in het boek van de oude pastoor Bik waar ik een gedeelte van op deze site (bij de ‘zgn. ‘scripties’) aan u heb doorgegeven. Ik mag deze week in een kerstgezelschap in Wognum iets meer vertellen over ‘kerstgewoontes’ en een ervan geef ik u hierbij mee naar aanleiding van die omgewaaide boom. Weet u wat een ‘Yulblok’ is?
Vroeger werd er vlak voor Kerst een stevige boom aan de buitennatuur onttrokken die in huis werd gehaald voor de open haard en als kerstboom. Maar eerst werd er een stevig rond blok uit de stam gezaagd dat in het centrum van de huiskamer werd gezet om daar de dochter des huizes op te laten zitten die de jaren tussen meisje en vrouw had bereikt. Zij was daarmee ‘de toekomstbelofte’, ‘de famliekroonprinses’ en troonde op haar ‘Yulblok’ voordat de open haard werd gedoofd. Alle gezinsleden brachten haar hulde en ook de jongens uit de buurt mochten haar komen bewonderen. Bij het begin van de kerstavond werd het Yulblok in de open haard gedeponeerd en met zorg aangestoken. Het blok was zo stevig dat het twaalf dagen en nachten (’twelfnight’) -meer smeulend dan vlammend- bleef branden van kerst tot en met driekoningen. Als het lekker warm moest zijn in de gezinskring, werd er ander hout op geworpen. In sommige afgelegen boerenplaatsen schijnt deze gewoonte nog voor te komen. Zo’n kerstyulblok -‘Yul’ is het oude woord voor jaarwisseling- heette ook wel ‘achterblok’ en ging soms zelfs wel eens een heel jaar mee.
Onze Vader
In mijn kerstpreek op Avondlicht ben ik even ingegaan op de recente verandering in de vertaling van het ‘Onze Vader’, bij het begin van de Advent in de Nederlandse en Vlaamse kerken (protestants en katholiek, dus oecumenisch met de zegen van de Raad van Kerken) ingevoerd. Voor ‘bidzielen’ -zoals ik soms- zal het wel even wennen zijn. Gelukkig hebben bijbel- en taaldeskundigen nog eens goed gekeken naar de traditionele vertaling van het Griekse grondtaalwoord ‘peirasmos’ dat in de protestantse traditie met ‘verzoeking’en in de katholieke met ‘bekoring’ werd vertaald. Men wilde een vertaling vinden die geen misverstand zou oproepen. Want ‘bekoring” was vroeger alleen een negatief iets terwijl tegenwoordig een ‘bekoorlijke melodie’ of een ‘bekoorlijke japon’ juist een waarderende bedoeling heeft. En ‘verzoeking’ is een verouderd woord dat niets met een ‘verzoek’ te maken heeft. Nu heeft men iets gevonden dat goed Nederlands en niet ouderwets is: beproeving. ‘Breng ons niet in beproeving.’ Wel heeft dit een dubbele betekenis, nl. ‘verdriet, ellende’ naast ‘(te) zware last, (te) streng onderzoek’, maar dat dubbele zit ook in het Griekse grondtaalwoord.
Nou, nou, wat een gedoe om één woord! Maar zo zie je dat er heel wat kan zitten achter een bijbelse uitdrukking!
Hardhout
Nog even iets over een houtblok. Bij ons moest er een houten drempel worden vernieuwd. Het veelbetreden hout van de vorige was zeker niet van goede kwaliteit, want het begon te rotten. Hardhout, dat moet je hebben, dat slijt niet zo, riepen de ‘deskundigen’ in koor. O.k., hardhout, besteld en gekocht. Wat is zoiets een prachtig natuurproduct! We hebben het eerst bewonderd en daarna pas met eerbied betreden! De natuur wordt wel eens een ‘alma mater’ genoemd, een ‘milde moeder’. Wat geeft ze ons veel! Of worden oude mannen soms (te!) sentimenteel?
Hoevinudie?
Sam tegen Moos: Kerst is meer voor christenen!
Moos: Heb je nooit gehoord van ‘doopsel van begeerte’?
