Bachs Matthäus
Wondelijk genoeg ben ik een paar dagen geleden verdiept geraakt in een boek over Bachs Matthäuspassion! Ik weet wel dat dat een afwijking is van het jaarlijkse liturgieprogramma waarin zoiets meer past bij de Vastentijd en dat zo’n boek niet bepaald tot de vakantielectuur wordt gerekend, maar het is me op een heel eigenaardige manier overkomen. Achter in de kerk van Heerhugowaard ’t Kruis, waar ik mocht voorgaan in de zondagsviering, had iemand het boek op de leestafel gelegd met een briefje erop geplakt waarop stond: ‘gratis meenemen’. Ik kon de verleiding niet weerstaan! De titel luidt: De Matthäeus-Passion: wat Bachs meesterwerk je vertelt, als je weet waar je op moet letten. De samenstellers bleken Mischa Spel en Floris Don en het boek uit 2016 bevat negenentwintig bijdragen van verschillende Bach-kenners. Wat mij het meest bevredigde was het hoofdstuk van de Rotterdamse theoloog Barend Schuurman over Bachs tekst. Hij plaatst die kort en duidelijk in de geschiedenis van de vroomheid en maakt het de lezer daarbij mogelijk de verouderde opvattingen van Bach en zijn scriptschrijver Picander te relativeren en toch de innerlijke waarde van de beleving ervan mee te maken vanuit een moderne verwerking. Prima! Ik zou heel graag willen dat dit soort moderne theologie meer kans kreeg in onze samenleving. Onderzoekt alles en behoudt het goede!
De Zonnekoning
Vorige week kwam ik ertoe weer eens naar de bioscoop te gaan in Amsterdam (Rialto). Daar draaide ‘De dood van Lodewijk XIV’. Er waren maar weinig mensen opaf gekomen, ik schat ongeveer twintig. En aan het eind waren we nog met z’n drieën! De anderen waren langzamerhand weggelopen. Ik kan dat wel begrijpen, ikzelf moest ook het uiterste van mijn geduld aanboren. De opzet van de regisseur was kennelijk zeer tegendraads: alles speelde zich af in een kleine sterfkamer die zo goed als donker was. Er werd zo weinig mogelijk gesproken: je moest de gedachten zelf maar bedenken. En het tempo van de film was veel langzamer dan dat van een slak, waar de acteurs zich bij aanpasten. Ik weet nu nog niet wat daar de bedoeling van was. Op zich waren de scènes prachtig als schilderijen, maar waarom zo donker en zo traag? Zou ik een zintuig missen?
Hoornse Kermis
Het is weer Hoornse Kermis! Gelukkig woon ik niet in de binnenstad, zodat ik buiten het lawaai kan blijven. Hoorn heeft, zegt men, op één na (Tilburg) de grootste kermis van ons land. Hoe kan dat? Hoorn is toch niet zó’n grote stad? Iemand -een echte Horinees- legde het me uit: Het komt omdat we hier geen aparte buitenwijkse kermissen hebben. In andere steden is er veel meer splitsing toegelaten. Bovendien komen er veel touristen en regio-bewoners op af en die waarderen het binnenstadsgevoel. Vandaar dus dat ik in Hoorn-Noord rustig in de tuin kan zitten!
Islam in het Onderwijs?
Ik kreeg een vraag: Bent u het eens met de Raad van State die besliste dat er in Amsterdam een Islamitische Middelbare School mag komen? Mijn antwoord was: Ja! Want ik dacht aan de vrijheid voor bijzonder onderwijs op basis van de levensbeschouwing of religieuze overtuiging van ouders die daar behoefte aan hebben. Vervolgvraag: Bent u niet bang voor eenkennigheid en eenzijdige indoctrinatie? Antwoord: Ja! Daar moet speciaal op bijzondere scholen tegeningewerkt worden want religie en opgedrongen ideologie kunnen op dat punt een gevaar zijn en leiden tot fanatisme.. Daar ligt dus o.a. de verantwoordelijkheid van de schoolinspectie en de schoolleiding die de schoolwetenschappelijke kwaliteit en de openheid van het bijzonder onderwijs moeten bewaken en bevorderen. Dat dit in de praktijk best kan lukken, leid ik af uit het feit dat men heeft vastgesteld dat het bijzondere onderwijs over het algemeen kwalitatief betere resultaten behaalt dan het openbare en dat ook veel buitenkerkelijke ouders dat doorhebben. Een levensbeschouwelijke achtergrond kan nl. een extra motivatie meegeven aan docenten en verantwoordelijken voor het schoolbeleid. Ik zou willen dat de openbare school dat wat meer besefte en ik hoop dat we elkaar op dit punt wat meer zullen gaan waarderen zodat de scheiding uiteindelijk wegvalt. Dan ontmoeten achtergrond, openheid en kwaliteit elkaar.
Hoevinudie?
In de NRC van 20 juli jl. las ik iets intrigerends over de laatste jaren van de broemde dirigent Arturo Toscanini. Zijn kleindochter, gravin Emanuela di Castelbargo, was op 4 april 1954 aanwezig bij Toscanini’s afscheidsconcert in New York’s Carnegie Hall. Hij was toen 86 jaar en zijn geheugen liet hem soms in de steek. Tijdens een gedeelte van Wagners Tannhauser kreeg hij een ‘uitval’, waardoor er veertien seconden -dat is een hele tijd!- totale stilte ontstond in de zaal want het publiek wachtte ademloos af wat er zou gebeuren en het orkest niet minder. Het leek of er intenser geluisterd werd dan ooit! Een recensent beschreef de situatie als volgt: Binnen een beluisterde stilte is er eigenlijk altijd muziek. Toscanini trok zich na dit gebeuren terug en stierf op 16 januari 1957 op 89jarige leeftijd. Muziek in Stilte?
