In het Amsterdamse Rembrandthuis wordt van 2 maart jongstleden tot 26 mei aanstaande een bijzondere tentoonstelling gehouden over hoe Rembrandt als schilder beïnvloed werd door de hem omringende toneelcultuur van zijn stad.
Dr. W. G. Hellinga in zijn boekje ‘Rembrandt fecit 1642’…

Van enkele vroegere parochianen kreeg ik de vraag of ik vanuit mijn achtergrond eens wilde reageren op de manier van afsterven van het echtpaar Van Agt. Na enig nadenken vond ik een korte samenvatting: het is de strijd tussen twee richtingen bij de vraag: Van wie is ons leven, wie gaat er over ons bestaan? De religieus-gevoelige mens zal geneigd zijn te denken: in heb mijn leven niet bedacht of veroorzaakt: het werd mij aangedaan en toevertrouwd vanuit de krachten van de natuur en de wil van God. De meer op onafhankelijkheid en zelfstandigheid ingestelde mens zal denken: mijn leven is van mij.

Februari – mag aan het begin van een zin of als kopje nog met een hoofdletter! – begon bij ons met een stralende dag. In de nacht na prinses Beatrix’ verjaardag is het wel nog flink koud geweest -zonder vorst-, maar de nieuwe maand bracht bijna al een beginnende lente.

Gelukkig is er in ons land -tot nu toe- in elk geval dit jaar één dag geschaatst op natuurijs. Buitenijs moet je het eigenlijk noemen want soms komen er toch nog machines aan te pas.
Binnenijs is heel wat anders, al heb ik erg genoten van de verrichtingen in Thialf: de sfeer daar is ook een geweldige opkikker, zo bleek op de televisie.

Het was misschien de eerste keer in mijn leven dat ik op oudejaarsavond niet naar een kerkdienst was geweest: in de regioparochie waar ik bij hoor waren er alleen ochtenddiensten, waarschijnlijk omdat het een zondag was. Ik vond dat jammer want de sfeer van een dank- en gedenkviering op laatste avond van het jaar heeft mij altijd sterk aangesproken.

Er loopt sinds kort een wonderlijk jong kind in onze tuin: wakker, snel en speels. Hij helpt al een beetje zijn grootvader, mijn broer, die voor de winter de tulpen in de grond moet hebben. Het is de in het begin van vorig jaar geboren zoontje van mijn neef en zijn vrouw, ik ben dus zijn oudoom.

In het algemeen ben ik niet geneigd me gemakzuchtig aan te sluiten bij de zogenaamde ‘publieke opinie’. Misschien heeft u dat wel gemerkt bij het volgen van deze halfmaandelijkse rubriek. ‘Men zegt’ is voor mij vaak een uitnodiging om iets tegendraads te beweren. Dat geeft enige levendigheid aan een gesprek of een geschreven stukje. Of is het eigenwijsheid?

In de spanning om de komende verkiezing van de nieuwe Tweede Kamer is het woord peiling bij mij naar binnen geslagen. Etymologisch -je schrijft het met ei en het komt van een oud woord dat niveaubepaling betekent tegenover pijl dat van het Latijnse pilum (=staaf) is afgeleid en waar ons pilaar op teruggaat- maar ook sociologisch…

Het is me opgevallen dat de laatste tijd de kranten en tijdschriften zich niet (meer) generen om aandacht te besteden aan 2 november: Allerzielendag. Ook in betrekkelijk anti-rooms geworden uitgaven of artikelen uit vroegere seculiere of protestantse hoek lijkt er een opgeleefde belangstelling te zijn voor het zoeken van contact met overledenen.

Namen kloppen vaak niet. Voornamen haast nooit, achternamen meestal niet. Als je naar de oorspronkelijke betekenis kijkt tenminste. Neem nou mijn geboortedorp: Appelman verkocht eieren, Peerdeman geen paarden. Bakker was melkboer of kruidenier, De Haan of Slijkerman bakker. Onze buurman Bakker was veeboer. Bakker was melkboer of kruidenier, De Haan of Slijkerman bakker.

Gisteren was ik -niet als patiënt gelukkig maar als bezoeker- in ons Dijkzichtziekenhuis waar mijn zwager wordt verpleegd. Hij was niet op zijn kamer maar in de gemeenschapsruimte waar een vrolijke stemming heerste omdat een van zijn kleindochters daar haar negende verjaardag mocht vieren met instemming van de dienstdoende verpleegkundigen. Ik viel dus met mijn mond in de kwarktaart.

Met veel bewondering en genoegen heb ik een dikke pil in me opgenomen: Dé Reynaert van Frits van Oostrom. Het accentteken op Dé is terecht: Onze Nederlandse (Vlaamse) weergave van het algemeen bekende Reynaertverhaal (gebaseerd op twee teruggevonden grondteksten) is verreweg de knapstgeschrevene en diepgaandste van de vele veelvormige edities.

Het reisje naar het Moezelgebied met mijn zus en haar dochter en schoonzoon dat we intussen tot traditie in ons najaarsleven hebben gemaakt, was dit jaar een bijzondere ervaring: positief vanwege het gezelschap, de natuur daar aan de Moezel en het programma (Hildegard van Bingen), minder positief vanwege een dag eerder vertrek vanwege mijn gezondheid.

Vanmorgen heb ik mijn Baha-gehoorapparaat aangesloten gekregen. Dat is de derde geneeskundige behandeling die ik vanwege mij leeftijd moest ondergaan: alle drie met geweldig resultaat: alle drie met geweldig resultaat: hernia met veel pijn aan rechterbeen, prostaatplasprobleem met gezelschapsmijding en nu dus hardhorendheid.

Met een zekere spanning zie ik uit naar de twee verkiezingen die ons te wachten staan: die van ons Nederland op 22 november aanstaande, die van de Verenigde Staten volgend jaar op 5 november. Wij hebben tegenwoordig familie wonen in Ede en in New York, dus zijn we meer dan anders betrokken. De oudste zoon van mijn buurman-broer en buurvrouw-schoonzus is intussen met vrouw en kind in de buurtgemeente van zijn Wageningse uni terechtgekomen …

Er is van alles aan de hand in de Nederlandse politiek nu Mark Rutte de handdoek in de ring heeft gegooid. Minstens vier partijleidenden houden het voor gezien: Rutte zelf, Hoekstra, Kaag, Schouten en wie weet nog een heel aantal van de zich bezinnenden nu er nieuwe verkiezingen op komst zijn en ons land zich voor een overvloed aan zware opgaven ziet gesteld.

Velen in en om Hoorn zullen deze dagen verdrietig zijn om het overlijden van pastor Gerard Koning, van wie ik vele jaren in Hoorn collega proximus mocht zijn. Hij had een ander karakter (en een andere theologie?) dan ik maar we konden het goed met elkaar vinden, hij vanuit de Koepelkerk, ik vanuit de Engelbewaarders in Hoorn-Noord.

Mijn items voor deze tweede juniaflevering van deze nieuwsrubriek zullen wat korter zijn dan anders omdat ik enkele dagen in ons Hoornse Dijklanderziekenhuis heb gelegen in verband met een urologische behandeling. Bij oud-worden horen kennelijk de nodige kwaaltjes en gelukkig is daar tegenwoordig wat aan te doen.

De eerste helft van juni is dit jaar een volop zonnige periode. Niet alleen vanwege het stralende weer maar in de kring waarin ik leef ook door een dubbelfeest rond mijn persoontje dat ik binnen de mij vertrouwde omgeving mocht vieren: 85 jaar op deze aarde en 60 jaar in het geestelijk ambt. Bij alle treurig makende berichten uit de grotere wereld en soms ook uit mijn eigen kleinere kring (ziekte – ouderdom – afscheid enz.)

Onze behuizing hier in Hoorn bestaat uit vier ‘compartimenten’: het voormalige Engelbewaarderskerkgebouw dat nu een veelgebruikt uitvaartcentrum is geworden, de vroegere daarbij behorende pastorie, waar we met onze woongroep wonen, de nieuwgebouwde woning van de beheerder (mijn jongste broer en zijn vrouw) met boven hen vier zelfstandige appartementen en op de begane grond tussen de vroegere pastorie en kerk nog twee wat grotere woongelegenheden.

Intussen hebben we de seculiere (= niet zozeer kerkelijke) nationale gedenkdagen die elk jaar terugkeren in ‘ons’ Nederland, weer achter de rug: konings(verjaar)dag, gevallenenherdenkingsdag en bevrijdingsfeest: resp. 10 j. en 56 j., 83 j. en 88 j. Onze koningsdag vergelijkend met de kroningsdag in Groot-Brittannië kun je je afvragen: wat is beter: de modernisering -elk jaar een beetje -zoals in Rotterdam of de traditie -zo oeroud mogelijk- zoals in Engeland?

Bij sommigen van u leidde de toegevoegde opmerking aan het einde van mijn vorige sitenieuwtjes (eerste helft april 2023) tot een misverstand. Nee hoor, ik ben voorlopig niet van plan te stoppen met dit tweewekelijkse ‘nieuws’ dat door de nodige lezers van deze site wel wordt gewaardeerd. Mijn opmerking sloeg op het prettige nieuwtje dat de tekstjes van deze rubriek van de laatste tien jaar (2013-2023) weer zijn verwerkt in een boekuitgave die met medewerking van mijn jongste broer en zijn vrouw door drukkerij Eurodruk werd verzorgd.

Door mijn opgelopen leeftijd en de daarbij horende energievermindering kan ik niet meer Pasen vieren zoals vroeger. Dat zou ik trouwens ook niet meer willen: liturgische beleving -daar kom ik nu steeds meer achter- is ook tot op zekere hoogte gebonden aan hoe oud je bent en aan welke wereld je meedoet. Vroeger was ik graag actief betrokken bij het opzetten en uitvoeren van het kerkelijke programma van de parochies waar ik was aangesteld…

Vroeger leerde ik op school dat er in De Nederlanden jarenlang (1350-1490) een oorlogszuchtige tegenstelling had bestaan tussen de Hoek(s)en -wij zeiden Hoeksen met een s, dat was Westfries- en de Kabeljauwen. Bij het verwerken van de verkiezingsuitslagen van vorige week vroeg ik me af of je van een ideologische, politieke en economische parallel kunt spreken. De Hoek(s)en waren conservatiever dan de Kabeljauwen. Ze beriepen zich op oude rechten, familietradities en privileges, ze waren agrarisch ingesteld en woonden meer op eigen plattelands grondgebied.

Van de week heb ik voor het eerst van mijn leven een Suske en Wiske-strip bekeken en ‘gelezen’. Het hoorde bij mijn opvoeding en opleiding om tegen dit soort ‘lectuur’ (niet: lit(t)eratuur!) in te gaan: leerlingen moesten in mijn tijd echt leren lezen, liever met boeken dan met kranten of ‘plaatjeswerk’. En op Hageveld moest ik als leerling afstand nemen van Nick Knatterton en Jan Groenhaar uit het Noordhollands Dagblad van thuis en zelfs Bomans’ Bommel en verdere rommel vermijden.

Vanouds is er in de r.-k. liturgie een soort angst verwerkt voor aardbevingen en andere bedreigingen vanuit de natuur zoals watersnood, droogte en hongersnood, epidemiën zoals lepra en pest, overtollige regen enz. Er werden speciale gebeden -waarschijnlijk door kloosterlingen gemaakt- opgenomen in de liturgische boeken. Het begrip terraemotus werd ons op het seminarie al vertrouwd gemaakt: we moesten ervoor bidden dat we er niet door zouden worden getroffen. Feitelijk had ik toen geen idee wat zoiets eigenlijk was.

Zondag 1 februari 1953. Ik was ruim veertien jaar en zat in de tweede klas van het seminarie in Heemstede. We hadden net in de les Nederlands het verschil geleerd tussen watersnood en waternood. Intussen hoor ik dus bij de nog levende weinigen die de ramp echt in hun leven hebben meegemaakt, maar gelukkig niet bij degenen die ellende ervan echt hebben ervaren.

Ja hoor, griep! Eigenlijk had ik het naar mijn gevoel nog zo slecht niet getroffen: geen corona gehad en goed geboosterd en daarna ingeënt tegen het griepvirus. Maar dat viel tegen: er speelde en speelt nog steeds een andere variant. Sinds mijn vijftiende nooit meer griep gehad of misschien niet in mijn geheugen opgenomen.

Ik ben blij dat 2022 voorbij is. Veel dierbaren heb ik in het afgelopen jaar verloren, onder wie mijn twee oudste zussen en een altijd ook met mij meelevende nicht. Bovendien ging de corona wel voorbij maar niet over en maakte die plaats voor een nieuwe overval: oorlog tussen Rusland en Oekraïne.

Gelukkig waren de nachten de vorige week pittig koud en kwam er ijs op de meeste sloten. Gelukkig, want vanwege de klimaatverandering was ik bang dat we geen winterervaring -pret en zorg- meer zouden meemaken.